Jednym z objawów mogącym świadczyć o tym, że cierpimy na refluks żołądkowo-przełykowy jest pieczenie za mostkiem i zgaga. Choroba ta polega na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku i wiąże się z nieprzyjemnymi odczuciami. Refluks jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie. Występuje szczególnie w krajach rozwiniętych, a do najczęstszych ogólnych przyczyn wyjaśniających ten stan rzeczy jest spożywanie jedzenia wysoko przetworzonego o kiepskiej jakości i w zbyt szybkim tempie. Schorzenie to występuje zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, a podstawą leczenia jest właściwa dieta.
Czym jest refluks żołądkowo-przełykowy?
Refluks żołądkowo-przełykowy to choroba, która polega na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Wynika to z nieprawidłowego działania zwieracza dolnego, którego zadaniem jest zatrzymanie owej treści w żołądku. Przypadłość ta jest o tyle groźna, że cofająca się kwaśna treść może uszkodzić komórki nabłonka wyścielającego przełyk. To z kolei prowadzić może do powstania stanu zapalnego. U chorych pojawia się zgaga, może wystąpić też ból, który promieniuje do szyi. Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego można pomylić z tymi towarzyszącymi zawałowi serca.
Dieta na refluks a przyczyny choroby
Refluks żołądkowo-przełykowy często wywoływany jest przez stosowanie nieprawidłowej diety i prowadzenie niezdrowego stylu życia. Oprócz tego można wymienić kilka czynników, które zwiększają wystąpienie refluksu żołądkowo-przełykowego. Są to zaburzenia wiążące się z opróżnianiem żołądka, nieprawidłowości w działaniu dolnego zwieracza przełyku, czy przepuklina rozworu przełyku. Objawy mogą pojawić się też przy chorobie alkoholowej i u kobiet w ciąży. Wynika to z fizjologicznego dla ciąży zwiększenia ciśnienia w jamie brzucha, które to powoduje wypychanie treści do przełyku. Z tego względu kobiety ciężarne powinny wyeliminować z diety jedzenie, które pobudza wydzielanie kwasu solnego. Jego wzmożoną produkcję stymulują też kofeina i alkohol. Dlatego refluks żołądkowo-przełykowy często występuje przy chorobie alkoholowej.
Jak zdiagnozować refluks żołądkowo-przełykowy, czyli charakterystyczne objawy choroby
Do najczęściej występujących objawów tego typu schorzenia możemy zaliczyć przede wszystkim zgagę, tak zwane zarzucanie treści w przełyku, uczucie kwasu w ustach oraz pieczenie za mostkiem. Co więcej, chorzy skarżą się też nierzadko na bolesność gardła i brzucha, wymioty i nudności oraz kaszel, który najczęściej występuje w nocy. Terapia mająca na celu złagodzenie objawów i usunięcie przyczyn opiera się głównie na wprowadzeniu zmian do stylu życia i stosowaniu diety eliminacyjnej. Jeżeli leczenie,w którym stawia się na dietę antyrefluksową, nie zadziała i nie wyeliminuje objawów, wówczas konieczne staje się wprowadzenie leczenia farmakologicznego opartego na substancjach zmniejszających wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
Podstawowe zalecenia żywieniowe przy refluksie żołądkowo-przełykowym
Głównym celem stosowania tego typu diety jest ograniczenie produkcji kwasu solnego w żołądku. Stąd też dieta powinna być przede wszystkim lekkostrawna. Chorzy na refluks żołądkowo-przełykowy powinni postawić na pięć małych w swojej objętości posiłków. Stosowanie niewielkich porcji ma na celu wyeliminowanie rozciągania żołądka, które mogłoby osłabić działanie zwieracza dolnego przełyku. Jak wiemy jego rozluźnienie powoduje wlewanie się kwaśnej treści wprost do przełyku. W diecie antyrefluksowej powinniśmy zrezygnować z określonych grup produktów spożywczych. Wśród nich znajdują się między innymi: potrawy i produkty wyjątkowo kwaśne jak cytrusy i wszelkiego rodzaju kiszonki, kawa, napoje alkoholowe, czekolada i napoje gazowane. Oprócz tego osoby chore na refluks żołądkowo-przełykowy powinny zrezygnować też z ostrych przypraw. Co więcej, dobrym nawykiem jest wypicie przed posiłkiem, najlepiej na kwadrans przed szklanki wody lub mleka mineralnej. Po spożyciu posiłku z kolei nie należy od razu przechodzić do wzmożonej aktywności fizycznej ani też do leżenia. Warto wiedzieć, że dieta antyrefluksowa zakłada unikanie drażnienia błony komórkowej przełyku i samego żołądka pod względem chemicznym, termicznym i mechanicznym. Oznacza to, że najlepiej tolerowane przez te części układu pokarmowego posiłki nie mogą być zbyt ciepłe, a najlepszą konsystencją są papki.
Co wprowadzić do codziennej diety przy refluksie żołądkowo-przełykowym?
Podstawą jest wspomniana wyżej zasada, że spożywane produkty powinny być lekkostrawne. Do meny należy więc włączyć przede wszystkim produkty obfitujące w wartościowe składniki odżywcze. Mają to być produkty, które złagodzą produkcję soków żołądkowych. Do produktów takich zaliczyć możemy:
- owoce i warzywa – najlepiej gotowane;
- dania z chudego mięsa gotowanego ;
- jasne pieczywo;
- słodkie owoce surowe, takie jak banan, brzoskwinia, czy mango;
- kasze i płatki zbożowe;
- słaba herbata i kawa;
- chude twarogi i chudy nabiał;
- ryby gotowane na parze;
- kompoty i galaretki.
Jak pokazują przykłady są to w większości produkty chude i gotowane. Wynika to z faktu, że w tej postaci są lepiej tolerowane i lekkostrawne. Tak samo wybierając pieczywo, powinniśmy kierować się łatwością w przyswajaniu składników odżywczych. Pieczywo ciemne zawierające wysoki poziom błonnika również może być stosowane w diecie, jeżeli osoba chora na refluks żołądkowo-przełykowy dobrze go toleruje. Zależy więc to od indywidualnych reakcji organizmu każdego chorego. Co do owoców, jeżeli wybieramy te o wysokim poziomie kwaśności, warto jest ugotować je przed spożyciem. Owoce o bardziej miękkiej konsystencji i słodsze, jak nektarynki, banany, czy gruszki możemy spożywać na surowo.
Czego zdecydowanie unikać w diecie przy refluksie żołądkowo-przełykowym?
Istnieje grupa produktów, który przy refluksie żołądkowo-przełykowym należy bezwzględnie unikać, by nie zwiększać ryzyka zaostrzenia objawów. Przede wszystkim są to ogólnie rzecz biorąc pokarmy drażniące przez wzgląd na swoje właściwości, w tym termiczne, smakowe i chemiczne. Nie należy więc przy refluksie żołądkowo-przełykowym jeść produktów i dań ostrych, kwaśnych, gorących i gazowanych. Przechodząc do konkretów, unikać należy przede wszystkim:
- mocno stężonych bulionów i wywarów;
- ostrych przypraw;
- napojów gazowanych;
- alkoholu;
- żywności w wysokim stopniu przetworzonej;
- potraw tłustych i smażonych na głębokim oleju.
Refluks żołądkowo-przełykowy a dieta i niskim poziomie kwasowości
Niezmiernie ważną rzeczą mającą duży wpływ na powodzenie terapii przy chorobie refluksowej, jest unikanie produktów o określonej wartości pH. Najlepiej spożywać te, których czynnik ten mieści się w zakresie od 5 pH wzwyż. O ile producenci nie podają raczej tych wartości na opakowaniach czy etykietach, o tyle osoby zainteresowane mogą z powodzeniem znaleźć tabele określające poziom pH dla poszczególnych kategorii produktów. Informacje te są powszechnie dostępne, a osoby chore na refluks żołądkowo-przełykowy powinny się z nimi zaznajomić, by poszerzyć swoją wiedzę w tym zakresie. Co więcej, warto wyeliminować lub ograniczyć spożywanie produktów zawierających kwasy spożywcze mające właściwości drażniące. Są to na przykład kwasy owocowe w truskawkach, cytrusach, a nawet pomidorach.
Jak stosować zioła i przyprawy przy diecie na refluks żołądkowo-przełykowy
Całkowite wyeliminowanie przypraw nie tylko nie skazywałoby chorych na refluks żołądkowo-przełykowy na spożywanie bezpłciowego jedzenia, ale ogólnie mijało by się z celem. Istnieje grupa ziół i przypraw, które są wskazane przy tej przypadłości. Z powodzeniem możemy stosować więc przyprawy takie jak: bazylia, koperek, oregano, majeranek, słodka papryka, cynamon i ziele angielskie. Po drugiej stronie szali są te przyprawy, których lepiej unikać. Znajdziemy wśród nich: chili, pieprz, kurkumę, miętę, kminek i czosnek.
Dobroczynne działanie wody i mleka przy refluksie żołądkowo-przełykowym
Dobrym nawykiem, który warto wprowadzić do codziennych czynności, jest picie wody lub mleka na piętnaście minut przed posiłkiem. Woda wspomaga oczyszczanie przełyku. Powinna być ciepła, lecz nie gorąca, bo jak już wiemy ciepłe potrawy i napoje podrażniają nasz układ pokarmowy. Wybierając wodę, najlepiej zdecydować się na tę wysoko mineralizowaną. Co do mleka, ma ono neutralny odczyn, dzięki czemu jego picie wspomaga delikatne neutralizowanie soków żołądkowych.
Co najlepiej zjeść na kolację podczas diety na refluks żołądkowo-przełykowy?
Ostatni w ciągu dnia posiłek powinien być lekki i zawierać niewielką porcję, tak by nie obciążać żołądka. Najlepiej jest spożyć kolację na trzy czy cztery godziny przed pójściem spać, tak by posiłek mógł zostać odpowiednio przetrawiony zanim zmienimy pozycję na leżącą. Po zjedzeniu kolacji, tak samo zresztą, jak przy innych posiłkach należy unikać aktywności fizycznej i schylania się. Przykładowo dobrym posiłkiem na kolację będą dania takie jak sałatki z warzywami, kanapki z chudym serem twarogowym albo chudą wędliną drobiową. Dobrym pomysłem mogą być też duszone warzywa (najlepiej na parze) albo lekka zupa warzywna.
Kompleksowe działanie w walce przeciwko refluksowi, czyli dieta i zmiana stylu życia
O tym jak istotna jest dieta w terapii antyrefluksowej wie każda osoba chora na refluks żołądkowo-przełykowy. Jednak samo działanie w ramach zmiany nawyków żywieniowych może być niewystarczające, jeżeli nie zmienimy innych nie związanych z jedzeniem, nawyków. Istnieje kilka istotnych czynników, o których należy pamiętać, by wzmocnić działanie leczenia i poprawić jakość życia przy chorobie. Warto unikać tuż po posiłku schylania się oraz wysiłku i aktywności fizycznej, które to mogą powodować samoistne cofanie się treści żołądka do przełyku. Trzeba sobie zdawać też sprawę, że palenie tytoniu sprzyja rozluźnianiu się zwieracza dolnego przełyku i upośledza jego działanie zmniejszając napięcie. Osoby z chorobą refluksu żołądkowo-przełykowego powinny też postawić na wygodną bieliznę, która w żaden sposób nie będzie uciskać ciała. To bowiem prowadzić może do zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej, co jest zjawiskiem niekorzystnym.